2. بسته شدن درهاي زندگي 

« و من أعرض عن ذکري فان له معيشه ضنکا و نحشره يوم القيامه أعمي » ؛ (1) 
هر کس از ياد من روي گردان شود زندگي تنگ ( و سختي ) خواهد داشت و روز قيامت او را نابينا محشور مي کنيم . 
گاه مي شود درهاي زندگي به روي انسان به کلي بسته مي شود ، و دست به هر کاري مي زند ، با درهاي بسته رو به رو مي گردد ، و گاهي به عکس به هر جا روي مي آورد خود را در برابر درهاي گشوده مي بيند ، مقدمات هر کار فراهم است و بن بست و گرهي در برابر او نيست ، از اين حال تعبير به وسعت زندگي و از اولي به ضيق يا تنگي معيشت تعبير مي شود ، منظور از « معشيت ضنک » که در آيات بالا آمده نيز همين است .(2)
گاهي تنگي معيشت به خاطر اين نيست که درآمد کمي دارد ، اي بسا پول و درآمدش هنگفت است ، ولي بخل و حرص و آز ، زندگي را بر او تنگ مي کند نه تنها ميل ندارد در خانه اش باز باشد و ديگران از زندگي او استفاده کنند ، بلکه گويي نمي خواهد آن را به روي خويش بگشايد ، به فرموده علي عليه السلام : « همچون فقيران زندگي مي کند و همانند اغنيا و ثروتمندان حساب پس مي دهد ».
راستي چرا انسان گرفتار اين تنگناها مي شود ، قرآن مي گويد: عامل اصلي اش اعراض از ياد حق است . 
ياد خدا مايه ي آرامش جان ، و تقوا و شهامت است و فراموش کردن او سبب اضطراب و ترس و نگراني است . 
هنگامي که انسان مسئوليت هايش را به دنبال فراموش کردن ياد خدا به فراموشي بسپارد ، غرق در شهوات و حرص و طمع مي گردد ، پيدا است ، که نصيب او معيشت ضنک خواهد بود ، نه قناعتي که جان او را پر کند ، نه توجه به معنويت که به او غناي روحي دهد ، و نه اخلاقي که او را در برابر طغيان شهوات باز دارد . 
اصولا تنگي زندگي بيشتر به خاطر کمبودهاي معنوي و نبودن غناي روحي است ، به خاطر عدم اطمينان به آينده و ترس از نابود شدن امکانات موجود ، و وابستگي بيش از حد به جهان ماده است ، و آن کس که ايمان به خدا دارد و دل به ذات پاک او بسته ، از همه ي اين نگراني ها در امان است . 
البته تا اين جا سخن از فرد بود ، هنگامي که به جامعه هايي که از ياد خدا روي گردانده اند وارد شويم ، مسئله از اين وحشتناک تر خواهد بود ، جوامعي که علي رغم پيشرفت شگفت انگيز صنعت و فراهم بودن همه ي وسايل زندگي در اضطراب و نگراني شديد به سر مي برند ، در تنگناي عجيبي گرفتارند و خود را محبوس و زنداني مي بينند . 
همه از هم مي ترسند ، هيچ کس به ديگري اعتماد نمي کند، رابطه ها و پيوندها همه بر محور منافع شخصي است ، بار تسليحات سنگين به خاطر ترس از جنگ بيشترين امکانات اقتصادي آنها را در کام خود فرو برده ، و پشت هايشان زير اين بار سنگين خم شده است . 
زندان ها مملو از جنايت کاران است و در هر ساعت و دقيقه طبق آمارهاي رسمي ، قتل ها و جنايت هاي هولناکي رخ مي دهد ، آلودگي به مواد مخدر و فحشا آنها را برده و اسير ساخته است ، در محيط خانواده هاشان نه نور محبتي است ، و نه پيوند عاطفي نشاط بخشي ، آري اين است زندگي سخت و معيشت ضنک آنها !
رئيس جمهور اسبق آمريکا ( کشور شيطان بزرگ ) « نيکسون » در نخستين نطق رياست جمهوريش به اين واقعيت اعتراف کرد و گفت : ما گرداگرد خويش زندگاني هاي تو خالي مي بينيم ، در آرزوي ارضا شدن هستيم ، ولي هرگز ارضا نمي شويم . 
يکي ديگر از مردان معروف آنها که نقش او در جامعه به اصطلاح شادي آفريدن براي همه بود ، مي گويد: من مي بينم انسانيت در کوچه ي تاريکي مي دود که در انتهاي آن جز نگراني مطلق نيست ! (3)
جالب اين که در روايات اسلامي مي خوانيم که از امام صادق عليه السلام پرسيدند منظور از آيه ي « و من أعرض عن ذکري فان له معيشه ضنکا » چيست ؟ فرمود: اعراض ا زولايت اميرمؤمنان عليه السلام است . (4) آري آن کس که الگوي خود را از زندگي علي عليه السلام بگيرد همان ابر مردي که تمام دنيا در نظرش از يک برگ درخت ، کم ارزش تر بود آن چنان به خدا دل ببندد که جهان در نظرش کوچک گردد ، او هر کس باشد ، زندگي گشاده و وسيعي خواهد داشت ، اما آنها که اين الگوها را فراموش کنند در هر شرايط گرفتار معيشت ضنک هستند . (5) 
جناب حجه الاسلام و المسلمين قرائتي در سمينار نماز در مشهد مقدس در ضمن سخنراني شان فرمودند : خدمت مقام محترم رياست جمهوري عرض کردم که البته تحليل هاي اقتصادي ، نفت ، جنگ و دلار همه ي اينها کانال يک مي باشد اما شما احتمال نمي دهيد که علت اين که شما نرخ پروفيل آهن را پايين آورديد نرخ ديگر بالارفت ، دلار نفت زياد شد و زلزله شد ، تا يک مشکل حل مي شود يک مشکل ديگر اضافه مي شود احتمال نمي دهيم « أقم الصلوه لذکري » نماز ذکر خداست « و من أعرض عن ذکري فان له معيشه ضنکا » احتمال نمي دهيد که کارهايمان تاب بر مي دارد به خاطر اين است که مساجد خلوت است ، همه اش مي گوييم محاسبات اقتصادي و کامپيوتر ، يک طرف اين قضيه هم آن است . احتکارها به خاطر ترک نماز است . تمام جيغمردم به خاطر ترک نماز است قرآن مي فرمايد: « اذا مسه الشر جزوعا » ؛ مردم در هنگام برخورد با مشکلات جيغ مي زنند . [ سپس مي فرمايد :] « و اذا مسه الخير منوعا - الا المصلين - الذين هم علي صلاتهم دائمون » ؛ (6) و چون مال و دولتي به او رو کند بخل مي ورزد و منع احسان مي کند مگر نمازگزاران حقيقي آنان که دائم در راه اقامه ي نماز تلاش مي کنند . (7) 

پي نوشت ها: 

1. طه (20) آيه 124.
2. « ضنک » به معناي سختي و تنگي است ، اين کلمه هميشه به صورت مفرد به کار مي رود و تثنيه و جمع مؤنث ندارد . 
3. معماي هستي ، ص 50 - 51 .
4. همان . 
5.تفسير نمونه ، ج 13 ، ص 327 - 329 .
6. معار ج (70) آيه 20 - 23 .